Amelebirliği´nin tarihi yazıldı

Amelebirliği Başkanı Hasan Yılmaz, kurumu tarafından hazırlatılan ´´Amelebirliği 1921 kitabının tanıtımını gerçekleştirdi. Yılmaz, tanıtımda ´´Amelebirliği Türkiye´nin ilk sosyal güvenlik kuruluşunun çekirdeğini oluşturuyor derdi.

Kitabın tanıtım toplantısında, birliğin tarihini anlatan sinevizyon gösterisinin ardından söz alan Amelebirliği Başkanı Hasan Yılmaz, Amelebirliği´nin 91 yıllık tarihi kesitini belgelerle yorum yapmadan, bu kitapta topladıklarını belirterek, ´´Bunun için bir komisyon kurduk. Bu kitabı hazırlamak için Amelebirliği başkanı olduğumda bir komisyon kurdum. Başkanlığını ben yaptım, TTK´dan, Bülent Ecevit Üniversitesinden akademisyenler, Genel Maden İşçileri Sendikasından, Valilikten, Zonguldak Gazeteciler Cemiyeti ve Karaelmas Gazeteciler Derneğinden arkadaşlarımız bu komisyonda yer aldı. Bu komisyon altı aylık bir çalışma yaptı. Daha sonra süreyi uzattık. Yaklaşık bir yıllık bir çalışmanın sonunda sayın Ekrem Murat Zaman arkadaşımızı bu kitabı hazırlamak için görevlendirdik. Amelebirliği 1923 adlı kitabımızı ortaya koyduk. Her şey unutulur, artık bu kitaptaki bilgiler kaybolmaz diye düşünüyorum´´ dedi.

Amelebirliği´nin kuruluş yıllarında yabancı şirketlerin havzaya hakim olduğunu anlatan Yılmaz şöyle konuştu:

´´Amelebirliği´nin kuruluş yıllarında daha çok Fransızlar var. İşin çalışma tarafında Osmanlı kolluk güçleri Zonguldak köylerinden 16 yaşından büyük erkekleri toplayıp zorla madende çalışmaya götürürler. Zor koşullar altında çalışırlar. İşçi yurtları yetersiz. Tüberküloz, verem had safhada. Sıtma var. Kinin henüz gelmiş değil. Bu şartlarda Amelebirliği´ni oluşturmak için çalışmalara başlanıyor. 4 Kasım 1920´de TBMM Zonguldak Taşkömürü gündemiyle toplanıyor. O tarihte Amelebirliği çalışmaları başlanıyor. 10 Eylül 1921´de de havza-ı Fahmiye kanunu çıkartılıyor. 22 temmuz 1923´e Cumhuriyetten 12 hafta önce Amelebirliği sandığı kuruluyor. Amelebirliğinin kurulmasıyla işçilerin çalışma saatleri, fazla çalışma, 16 yaşından küçükler ve kadınların madende çalışmaması gibi düzenlemeler yapılıyor. Amelebirliği Türkiye´nin ilk sosyal güvenlik kuruluşunun çekirdeğini oluşturuyor.´´

AMELEBİRLİĞİ EREĞLİ´YE YURT YAPACAK

Zonguldak´ta özel sektörde çalışırken 1986´da TTK´da çalışmaya başladığını belirten Yılmaz ´´O zaman Zonguldak´ın merkez nüfusu tabelada 106 bin yazıyordu, şimdi bakın 109 bin yazıyor. 28 senede 100 binlik şehirler bir milyon oldu. Biz tam tersiyiz. Şehirler ya tamamen kapatılır, ya çoğalır. Zonguldak bu açıdan tek´´ dedi.

Amelebirliği gelirlerindeki yüzde 3´lük TTK Payının kaldırılması ile ilgili girişimlerin, Zonguldak Milletvekillerinin çabalarıyla engellendiğini belirten Yılmaz, yatırımlar ve eylem planları konusunda da bilgi verdi..

Yılmaz şunları söyledi:

´´Eylem planımız içinde öğrenci yurdu ve kongre merkezi yapma fikri tartışıldı. Kredi yurtlar kurumu ve orman bölge müdürlüğüne, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesine yazılar yazdık. Ereğli´ye yapılmasının daha iyi olacağı bildirildi bize. Bunun üzerine Ereğli´de bir arazi bulduk. Arazinin üzerinde milli eğitim bakanlığının muvafakatı olması gereken bir durum ortaya çıktı. Bunu 2013 şubatında ancak sonuca bağladık. Valilik emrine bıraktı bunu bakanlık. Valilik de mevzuata göre yerin devriyle ilgili kararını aldı. Biz de yönetim kurulundan geçirip bakanlığa sunduk. 2014 yılının sonuna kadar eylem planımıza göre bunun ihalesinin yapılması gerekiyor

Zonguldak belediyesinin Acılık´ta eski hal olarak kullanılan alanı bize verme teklifi var. Ne şartla verileceğine dair yazı yazdık. Onun cevabına göre bu k onuyu da yönetim kurulumuzda tartışacağız.

Devrek belediyesi belediyenin arkasında iki dönümlük bir yeri olduğunu bildirdi, uygun olursa oraya da bir yatırım yapmayı düşünüyoruz.´´

´´MADEN MAKİNELERİ DENEYİMİ ŞİRKETLEŞECEK´´

Her ilde oranın kaynakları ile ilgili sanayiler oluştuğunu belirten Yılmaz şu açıklamaları yaptı:
´´Zonguldak´ta da sacımız var, kömürümüz var. Maalesef bunlarla ilgili yan sanayi oluşturamamışız. Son zamanlarda bir toparlanma var. Ereğli çelik üretmiş, yakınımızda soba yapmak varken, çok geç kaldı bu sanayiyi oluşturamadı. Zonguldak merkeze göre Ereğli biraz daha iyi.

Biz de madenle ilgili maden makineleri fabrikasının 60-70 senelik bir kültürü var. Buradan giden insanlar dışarıda büyükşehirlerin sanayisini oluşturmuş. Bizim bir çalışmamız vardı. Zonguldak´ta maden makineleri fabrikalarının ürettiği birçok makine var. Onların dışında da birçok makine var. Onları üretmek için bir oluşum, şirket oluşumu için bir çalışmamız vardı. ZESOB Zonguldak´ta bu işleri yapıyor. Kamu kuruluşu niteliğinde bir yapı. Esnaf kefalet ve Zonguldak Sanayi odası bazı makineleri üretiyor ama yurtdışı sertifikalarında sorun var. Alev sızdırmazlık konusunda.

Bize geldiler, biz de bununla ilgili görüşmeler yaptık. TTK genel müdürüyle görüştüm, o da bir çalışma yaptırıyor. Kardemir Genel Müdürüyle görüştüm, o da şirkette bulunacaklarını söyledi. Erdemir´de Mücteba Bekcan, Erdemir Vakfı´nın bu işin içinde olabileceğini ama bir rapor hazırlanması gerektiğini söyledi. Anonim şirket mantığıyla kar edecek bir şirket düşünüyoruz. Esnaf Kefalet Başkanı Sayın Muharrem Coşkun ile birlikte sayın valimize anlattık.

Zonguldak´ta kömür havzasında kurulan madenlerin kullandığı, özel sektörün kullandığı makinelerin, Türkiye´deki madenlerin kullandığı makinelerin kapasitesi, yapılabilecekler neler.  Bunları bir rapor halinde hazırlıyoruz. Önümüzdeki günlerde bu konuda bir oluşum olacak diye düşünüyoruz.´´

ZAMAN: ´´AMELEBİRLİĞİ BAŞTAN AŞAĞI TARİHTİR

Maden Mühendisi ve kitabın editörü Ekrem Murat Zaman, maden işletmeciliği tarihi konusunda kitapları bulunduğunu ifade etti.

Bu çalışmaları kitap yazmak için yazılmadığını, uzun araştırmaların sonucunda ortaya çıkan çalışmalar olduğunu vurgulayan Zaman şöyle konuştu:
´´Amelebirliği araştırmanın ötesinde Zonguldak´ın her şeyden önce Heyet-i Temsiliye kararları içinde bile bulunan, henüz TBMM´nin yeni açıldığı dönemde Zonguldak ve maden işçisinin durumundan söz edilen bir Amelebirliği´nden bahsediyoruz. Daha dünyada 1920´lerde sosyal güvenlik kavramı başlıyor. 1900 öncesinde dünyanın hiçbir yerinde, özellikle yeraltı maden işçiliğinde sekiz saat işçi çalıştırma, işçilerin sosyal güvenlikleri dünyada yok. Bizde yok ama Amerikan, İngiliz fotoğraf arşivlerinden çocukların, kadınların çalıştırıldıklarını, zaman mefhumu olmaksızın çalıştırıldığını görüyoruz.

Kendi tarihimize baktığımızda şunu görüyoruz. Türkiye´de 1930 yılından sonra iş kanunu, sosyal güvenlik konuşulmaya başlanacak. 1930-36 arasında geçen süreçte, 1936´da iş kanunu yazılacak ama dünya ekonomik bunalımı dolayısıyla uygulaması 1946´ya kadar kalacak. 1946´ya kadar, hatta 1950´ye kadar Türkiye´de sosyal güvenlik kavramından söz edilemez diyor tarih.

Fakat Zonguldak bir gerçek. Osmanlı döneminde de, bölge halkının önce orman mükellefiyeti, sonra kömüre mükellefiyeti, tüm savaşlarda bölge halkı ülkenin ihtiyacı olan enerjiyi üretmek için çocuğunu babasız bıraktı, ülkesini kömürsüz bırakmadı. Bu kelimenin tam anlamıyla böyledir. Bu ülkede eğer sefaletten yokluktan, topluiğne yapamayan bir ülkeden, entegre demir çelik üreten fabrikalardan söz edilemezdi. 1940 öncesinde Türkiye´de termik santral kavramı yoktu. Belediyeler kendi elektriklerini kendi üretiyordu. Elektiriği toplayıp dağıtım trafoları kurarak Türkiye´nin her yerine aynı anda üretip aynı anda dağıtan sistemi kuran da maden işçisidir.

Bütün bu sistemlerin kurulmasında maden işçisini hak ettiği yere getiren 1940´a kadar tek yasa Amelebirliği yasasıdır. Amelebirliği yasası, Türkiye´de sosyal güvenlik sistemi yokken Amelebirliği hastanesi kurmuş bir yapıdır. 1923 yılında yapılanmasını tamamlamış, Zonguldak´ta 50´ye yakın özel maden şirketi, Fransız ve İtalyanlardayken kurulmuş bir sistemdir.

Fransızların İtalyanların gitmesinin ardından kurulan güçlü dev EKİ´nin kurulmasının ardından Amelebirliği hem sağlık alanında, hem sosyal güvenliğin her konusunda bütün o yasaların, bugün konusunu ettiğimiz SSK; sağlık hizmetlerinin örnekleriyle doludur. Amelebirliği´nin içinin baştan aşağı tarih olduğunu bildiğim için, yaptığım çalışmalarda Amelebirliği´nin çok saygın bir yeri olduğu için bu konuyu çalışmak istedim. Bu kitap benim için bir onur kitabıdır, bu kitap Zonguldak´ın onurudur diye düşünüyorum.´´

Haber: Hüseyin Aksakal